Geçmişte yaşamış insan toplulukla-rının ekonomik siyasal ve sosyal alanlardaki yaşantılarını neden sonuç ilişkileri içerisinde belgelere dayanarak yer ve zaman göstererek tarafsız biçimde inceleyen ve anlatan sosyal bilim dalıdır.
Tarihin Yöntemi
Yazısız ve yazılı kaynaklardan yararlanmak za-man zaman sözlü kaynaklara da başvurmaktır.
Sebep-sonuç ilişkisini açiklamak ve olaylari kronolojik siraya göre incelemek anlatmak.
Not: Tarih bilimi deney ve gözlem metodlarindan ya-rarlanmaz.
TARIHIN ÇEŞITLERI:
Yaziliş şekillerine göre tarih çeşitleri:
1. Hikayeci (Rivayetçi) Tarih:
Tarihi olaylar oldugu gibi aktarilmiştir. Neden-sonuç ilişkisine yer verilmemiştir.
2. Ögretici Tarih:
Geçmişteki olaylardan ders alinabilecek şekilde an-latimin yapildigi tarihtir.
3. Neden-Nasılcı Tarih:
Olayların nedenlerini ve sonuçlarını Neden ve nasıl olduğunu sorarak açıklayan tarihtir. Bilimsel tarihçilik bu yöntemle çalışır.
Kapsadığı Konulara Göre Tarih Çeşitleri:
1. Genel Tarih:
Olayları her yönüyle bütün olarak anlatır.
2. Siyasi Tarih:
Devletler arası siyasi ilişkiler ile bir devletin iç olayla-rını anlatır.
3. Özel Tarih:
Bir ulusun veya devletin tarihini anlatır.
4. Uygarlık Tarihi:
Toplumların kültürel ve teknik alandaki gelişmelerini inceler.
5. Sanat Tarihi:
Toplumların sanat eserlerini ve sanat akımlarını in-ce-ler.
TARİHE YARDIMCI BİLİMLER
Arkeoloji
Geçmiş uygarlıklara ait kalıntıları bulan ve kanıtlayan bilimdir. Özellikle tarih öncesi dönemlerle ilgili bilgiler ve belgeler sunan bir bilimdir.
Paleografya
Geçmişte kullanılan yazıları okuyan bilimdir.
Etnografya
Bir toplumun gelenek ve görenekleriyle ilgili özellik-leri araştıran ve anlatan bilimdir.
Etnoloji
Birden fazla sayıdaki toplumların gelenek ve göre-neklerini kıyaslamalar yaparak inceleyen bilimdir.
Epigrafya
Kitabeler bilimidir. Yazılı anıtları inceler. Bu bilim ça-lışmalarını paleografya ve filoloji ile birlikte yürütür.
Filoloji
Dil bilimidir. Diller arasındaki ilişkileri inceler.
Numizmatik (Meskukat)
Geçmişte kullanılan paraları ve bunların üzerindeki yazı-lar ve damgaları okuyarak tarihçilere bilgiler kazan-dırır.
Fiziki Antropoloji
İnsanların iskelet yapılarını inceleyerek ırkları belirle-yen bilimdir.
Paleantropoloji
Günümüzde görülmeyen insan türüne ait fosilleşmiş kalıntıları inceler.
Sosyoloji
İnsanların yaşayışlarını düzenleyen yasaları ve top-lumsal gelişmeleri inceleyen bilimdir. Özellikle yakın çağdaki olayların daha iyi anlaşılmasında tarihe yardımcı olur.
Diplomasi
Devletler arası ilişkilerle ilgili belgeleri veya bir devle-tin iç siyasal olaylarla ilgili ferman anlaşma gibi belgeleri inceler.
Kimya
Tarih öncesi devirlerin aydınlatılmasında kullanılan kalıntıların yıllarını belirlemede kimyasal metodlardan da yararlanılır. Bu metodlardan bir tanesi de karbon 14 metodudur.
Sicilografi (Mühür bilgisi)
Geçmişte kullanılan mühürleri inceler.
Heraldik
Arma bilgisi.
Şecere
Devletlerin tarihinde etkili olan kişilerin soy geçmişle-rini araştırır.
Diğer yardımcı bilimler; Ekonomi Tıp Psikoloji Coğrafya Kronoloji.
TARİHTE ÇAĞLAR
Tarih öğrenimini kolaylaştırmak için insanlığı derin-den etkileyen olaylar esas alınarak çağlar oluşturul-muştur. Bütün çağlar yazının bulunuşu esas alınarak Tarih öncesi çağlar ve Tarih Devirleri olmak üzere iki büyük bölüme ayrılmıştır.
TARİH ÖNCESİ DEVİRLER
Yazının bilinmediği dönemdir. Bu dönem kullanılan araçlara araçların cinsine ve özelliklerine göre ve yaşa-yış biçimine göre aşağıdaki devirlere ayrılmıştır.
1) Kabataş çağı
Bu dönemde insanlar vahşi doğa ile mücadele içeri-sinde ol-muşlardır. İnsanlar tarihinin en uzun dönemini kapsayan bu devirde taşları olduğu gibi silah olarak kul-lanmışlardır.
2) Yontma Taş Devri (Paleolitik dönem)
İnsanlar;
H Taşları ve kemikleri yontarak ilkel silahlar ve aletler yaptılar.
H Avcılık ve toplayıcılıkla beslendiler.
H Soğuktan korunmak için mağaraları yaşam yeri olarak kullandılar.
H Mağaraların duvarlarına ilkel resimler çizdiler. Böylece ilk sanat eserlerini meydana getirmiş oldular.
H Devrin sonunda ateşi buldular.
3) Orta taş Devri (Mezolitik dönem)
Bu dönem Cilalı Taş Devrine geçişi sağlayan bir ara dönemdir. İn-sanlar mağaralardan çıkarak ovalara ve nehir kıyılarına yönelmişlerdir.
4) Cilalı Taş Devri
H Su boylarında bitkiler yetiştirilmeye başlandı. Yapılan bu tarımsal çalışmalarla insanlar yerleşik hayata geçtiler. Yapılan barınakların sayısının artmasıyla köyler oluştu.
H Hayvanlar evcilleştirildi.
H İnsanlar üretken nitelik kazandı.
H Kilden kaplar yapıldı.
H Dinsel inanışlarla ilgili çeşitli fikirler ortaya çıktı. Ana tanrıça heykelcikleri yapıldı.
H Dokumacılık başladı.
H İnsanlarda mülkiyet kavramı oluştu.
MADEN DEVRİ
1) Bakır Taş Devri (Kalkolitik Dönem)
Bu dönem Cilalı Taş Devri ile Maden Devri arasında geçiş dönemidir. Cilalı Taş Çağını yaşayan insanlar bul-dukları bakırdan eşya yapmaya başlamışlardır. Bakırın bol bulunması ve kolay işlenmesi nedeniyle bu dönemde çok sayıda bakır eşya yapılmıştır.
2) Tunç Devri
Tunç bakıra göre daha sertti bu nedenle yapılan eş-yalar daha dayanıklı oldu. Bu dönemde ilk şehir devlet-leri kuruldu (site) Tekerlek icad edildi Arabalar yapıldı ticaret gelişti.
3) Demir Devri
Demirden eşyalar ve silahlar insanlara hem ekonomi de hem de askeri alanda büyük ölçüde güç kattı.
Not: Çeşitli ülkelerde yaşayan insanlar tarih öncesi devirleri aynı zamanda yaşamamışlardır.
TARİH DEVİRLERİ
Yazının bulunmasından günümüze kadar gelen za-mandır. Yazılı belgeler tarihçilere daha geniş bilgi ka-zandırdığı için tarihçilere göre Tarih Yazıyla Başlar anlayışı ortaya konulmuştur.
Tarih devirlerinin kapsadığı alan çok geniş olduğun-dan tarih öğrenimini kolaylaştırmak için Tarih devirleri çağlara ayrılmıştır.
1. İlk çağ: (M.Ö. 3200 - M.S. 375 veya 476) 375 yılı Kavimler göçünün başlaması. 476 yılı Batı Roma İmparatorluğunun yıkılmasıdır.
2. Orta Çağ: 476-1453 (İstanbul'un fethedilmesi)
3. Yeni Çağ: 1453-1789 (Fransız İhtilâli)
4. Yakın Çağ: 1789-?
TARİHTE TAKVİM
1. Sümer Takvimleri
Tarihdeki ay ve güneş yıllarına dayanan ilk takvim-leri Sümerler yapmışlardır.
2. Mısır Takvimi
Güneş yılına göre Mısır uygarlığında yapılmıştır. Bu takvimde taşma mevsimi (Nil'in taşması) yaz ve kış mevsimleri vardır. Bir yıl 365 gündür.
3. Miladi Takvim
Roma imparatoru Jul Sezar Mısır takvimini Roma devletine göre uyarlatınca Jüllien Takvimi yapıldı. 1582 yılında papa Hz. İsa'nın doğumunu başlangıç yaparak Jüllien Takvimini Miladi takvime dönüştürdü. Bu tak-vimde bir yıl 365 gün 6 saattir.
Milat takviminde tarihi olaylar yüzyıllara bölünmüştür. Milattan sonraki yüzyıllar milattan (sıfır) sonraya gidil-dikçe büyür.
Milattan önceki tarihlerde rakamca büyük olan bir ta-rih rakamı küçük olan tarihten eski bir zamanı gösterir.
Örnek :
1. M. Ö. 1200 M. Ö. 550 'den daha eskidir.
Olayların yüzyıl olarak söylenişi :
1400 - 1499 arası 15. yüzyıl
1800 - 1899 arası 19. yüzyıl olarak belirtilir.
Milattan önceki ve milattan sonraki olaylar arasındaki zaman farkını bulmak için her iki olayın tarihleri toplanır.
M. Ö. 1200 + 1940 = 3140
4. Hicri Takvim
Hz. Ömer zamanında Hicret olayı başlangıç yapıla-rak geliştirilmiştir. Ay yılı esasına göre yapılan bu tak-vimde 1 yıl 354 gündür.
TÜRKLERİN KULLANDIĞI TAKVİMLER
12 Hayvan Takvimi
İslamiyetten önce Türkler'in kullandığı takvimdir. Güneş yılı esasına göre geliştirilen bu takvimde yıllar hayvan adlarıyla anılmıştır.
Hicri Takvim
İslamiyetin kabulünden sonra kullanılmıştır.
Celâli Takvim
B. Selçuklu Sultanı Melikşah adına yapılmıştır. Güneş yılı esasına göre yapılan bu takvimi Harzemşahlar ile Hint Babür Devleti kullanmıştır. Bu Takvime Takvim-i Melikşahi de denilmiştir.
Rumi Takvim
Osmanli Devletinde I. Mahmut zamaninda maliye işlerini düzenli hale getirmek için güneş yili esasina göre oluşturulmuştur. Bu takvimde başlangiç Hicret olayidir.
Miladi Takvim
Türkiye Cumhuriyetinde 1 Ocak 1926'dan itibaren kullanilmaktadir.
Konu: TariH neDir..? 
Perş. Ara. 11, 2008 8:38 pm
